Πως να επιλέξω μια καλή σχολή Tai Chi Chuan

Με τον όρο «Τάι Τσι» (ή Τάι Τζι) οι Κινέζοι ονομάζουν το γνωστό σε όλους ασπρόμαυρο κυκλικό σύμβολο «γιν-γιανγκ». Εννοιολογικά, η λέξη αυτή εκφράζει έναν διπλό υπερθετικό βαθμό.

Έτσι, από πολλούς μεταφράζεται ως το «απόλυτο υπέρτατο» ή το «έσχατο όριο» ή το «ανώτατο όριο» ή το «σύμπαν», αφού το σύμβολο «Τάι Τσι» απεικονίζει την αρχή της εναλλαγής των αντιθέτων (γιν-γιανγκ), η οποία, κατά τους Ταοϊστές, είναι η βασική αρχή που διέπει τα πάντα στο σύμπαν. «Τσουάν» σημαίνει «γροθιά» και κατ’ επέκταση «πολεμική τέχνη», ή απλώς «τέχνη» ή «τεχνική».

Με βάση τα παραπάνω, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να αποδοθεί στις Δυτικές γλώσσες ο όρος «Tai Chi Chuan». Κάποιες συνηθισμένες αποδόσεις του είναι «Η γροθιά του απολύτου υπερτάτου», «Η πολεμική τέχνη του εσχάτου ορίου» κ.α. Εκφράσεις υπερβολικές ή, έστω, ποιητικές, οι οποίες είναι σαφώς ενταγμένες στη γενικότερη προσπάθεια να καλυφθεί το Tai Chi Chuan πίσω από ένα πέπλο μυστηρίου και εξωτισμού.

Μία απόδοση πιο προσγειωμένη και πραγματικά συμβατή με τις θεμελιώδεις αρχές του Tai Chi Chuan, την οποία εμείς προτείνουμε, είναι η «Η πολεμική τέχνη η οποία βασίζεται στην αρχή της εναλλαγής των αντιθέτων (γιν-γιανγκ)». Όσοι γνωρίζουν έστω και ελάχιστο Tai Chi Chuan, μπορούν να καταλάβουν ότι αυτή η ονομασία ανταποκρίνεται 100% στην πραγματικότητα, χωρίς ωστόσο να προσπαθεί να εντυπωσιάσει ή να παραπλανήσει κανέναν.

Υπάρχουν δύο λόγοι. Πρώτον, ο σεβασμός προς τον δάσκαλο και την τέχνη μετατρέπεται, καθώς τα μέλη της Οικογένειας διδάσκουν την τέχνη των προγόνων τους, σε σεβασμό για τις προηγούμενες γενεές, οι οποίες διατήρησαν και συνεχίζουν να διδάσκουν την τέχνη αυτή, έτσι ώστε να μπορεί τώρα να τη μάθει ο καθένας. Δεύτερον, καθώς αυτή η τέχνη δεν μπορεί να διδαχθεί από βιβλία είναι πολύ σημαντικό να διδάσκεται από τους σωστούς δασκάλους.

Τα μέλη της Οικογένειας τυγχάνουν του μεγαλύτερου σεβασμού και είναι ή θεωρούνται αυθεντίες αυτής της τέχνης. Αυτή η αυθεντία ίσως να θεωρείται αυθαιρεσία για τον Δυτικό τρόπο σκέψης αλλά οφείλεται σε πρακτικά θέματα. Τα μέλη της κάθε οικογένειας έμαθαν και εξάσκησαν το Tai Chi Chuan με τους μεγαλύτερους εν ζωή Δασκάλους, οι οποίοι ανήκαν σε παλαιότερες γενεές. Άρχιζαν την εκμάθηση από την ηλικία των 3 ετών και διδάσκονταν γνώσεις και τεχνικές οι οποίες ήταν διαθέσιμες μόνον στα μέλη της Οικογένειας ή σε αυτούς που ήταν πολύ κοντά σε αυτήν (Οικογενειακοί Μαθητές -Disciples). Όπως είναι φυσικό, είναι πολύ δύσκολο για κάποιον εκτός της Οικογένειας να λάβει μία τέτοιου επιπέδου εκπαίδευση.

To στυλ Γου Τάι Τσι Τσουάν (Wu Tai Chi Chuan) είναι ένα από τα 3 σημαντικότερα στυλ Tai Chi Chuan στον κόσμο. Tα άλλα δύο είναι το Γιανγκ (Yang) και το Τσεν (Chen). Κάθε ένα από αυτά τα 3 στυλ πήρε την ονομασία του από το όνομα της οικογενείας η οποία το εξασκούσε και το δίδασκε, μεταφέροντας τη γνώση από γενιά σε γενιά. Παραδοσιακά το στυλ, η εξάσκηση και η μαθητεία στο Tai Chi Chuan θεωρούνται «Οικογενειακή κληρονομιά». Τα μέλη της κάθε οικογένειας αφιερώνουν τη ζωή τους στη διδασκαλία και την εξάσκηση της τέχνης αυτής, γι’ αυτό και θεωρούνται αυθεντίες πάνω στο στυλ το οποίο εξασκούν.

Αυτό εξαρτάται κατά πολύ από τον χρόνο που θα διαθέσετε, τον κόπο που θα καταβάλλετε, το πόσο ταλέντο έχετε, το τι και πόση άσκηση σε άλλα συστήματα άσκησης ή αθλήματα έχετε κάνει στη ζωή σας, καθώς και τις προσδοκίες σας. Αλλιώς μαθαίνει ένας άνθρωπος που ασκείται κάθε μέρα και αλλιώς όποιος ασκείται μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Αλλιώς προοδεύει ένας νέος 20 ετών και αλλιώς κάποιος που είναι 50 ή 60 ετών. Είναι άλλη η σωματική αντίληψη ενός που έχει περάσει μερικά χρόνια της ζωής του ασκούμενος σε κάποια άλλη πολεμική τέχνη, σε χορό, σε γιόγκα ή σε οποιοδήποτε άλλο σύστημα άσκησης ή άθλημα και άλλη αυτού που ξεκινάει για πρώτη φορά να ασκείται.

Είναι άλλος ο βαθμός ικανοποίησης κάποιου που θέλει να μάθει τη φόρμα και λίγες ασκήσεις για την καλή του υγεία και άλλος αυτού που θέλει να φτάσει στο επίπεδο να μάχεται ελεύθερα ή να χρησιμοποιεί τα παραδοσιακά όπλα σαν προέκταση του χεριού του. Άρα, λοιπόν, η απάντηση στην ανωτέρω ερώτηση είναι πολύ ασαφής και εξαρτάται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες. Για να πάρετε, ωστόσο, μία γενική ιδέα για τους ελάχιστους χρόνους που απαιτούνται για την εκμάθηση των διαφόρων κομματιών του Tai Chi Chuan από τον μέσο άνθρωπο, μπορείτε να ανατρέξετε στη σελίδα της Ύλης.

Τα καλά νέα είναι ότι όποιος κι αν είστε, ό,τι κι αν έχετε κάνει ή όχι στη ζωή σας, όποια ηλικία ή ταλέντο κι αν έχετε, όσο λίγο χρόνο κι αν διαθέτετε, το Tai Chi Chuan είναι κάτι το οποίο μπορείτε να κάνετε και να ωφεληθείτε από αυτό. Γι’ αυτό, δεν πρέπει να αφήνετε να σας κρατάνε μακριά από την άσκηση δικαιολογίες όπως «Είμαι πολύ μεγάλος γι’ αυτό», «Δεν έχω καθόλου χρόνο», «Δεν μπορώ να το καταλάβω» κ.α. Ξεκινήστε τώρα και κάντε το Tai Chi Chuan μέρος της ζωής σας, όσο μικρό κι αν είναι αυτό και τα οφέλη θα ακολουθήσουν.

Είναι πλέον κοινώς αποδεκτό, ότι η σωματική άσκηση βελτιώνει τη σωματική, διανοητική και ψυχική υγεία αλλά και την ποιότητα ζωής γενικότερα. Παράλληλα, ο σύγχρονος άνθρωπος κατανοεί όλο και περισσότερο ότι η υγεία μας είναι κάτι πολύ πολύτιμο για να το αφήνουμε στα χέρια των ειδικών. Κατά συνέπεια, είναι πλέον αυτονόητο ότι όλοι μας οφείλουμε να ασχολούμαστε πρακτικά με τη βελτίωση της υγείας μας, πριν ακόμη ασθενήσουμε και αναγκαστούμε εκ των πραγμάτων να προσφύγουμε στους ιατρούς.

Η πρόληψη, λοιπόν, είναι ο πρώτος και σημαντικότερος τομέας στον οποίο μπορεί να μας βοηθήσει γενικότερα η άσκηση και πιο συγκεκριμένα το Tai Chi Chuan. Όταν προσπαθούμε ενεργητικά να βελτιώσουμε την κατάσταση της υγείας μας, αποκτούμε την αίσθηση ότι παύουμε να είμαστε παθητικοί και άβουλοι καταναλωτές φαρμάκων και ότι παίρνουμε την ευθύνη της ζωής μας στα χέρια μας, κάνοντας κάτι σοβαρό και υπεύθυνο γι’ αυτήν (χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει επ’ ουδενί ότι «καταργούμε» ή παύουμε να έχουμε ανάγκη τους ιατρούς). Αυτό είναι από μόνο του αυτοθεραπευτικό! Γενικά μιλώντας, το Tai Chi Chuan έχει μία μεγάλη διαφορά από άλλα συστήματα άσκησης ή αθλήματα. Η διαφορά αυτή έγκειται στο ότι έχει ως κέντρο της προσοχής και της δομής του τον άνθρωπο και την υγεία του και όχι τα κάθε λογής επιτεύγματα που ξεπερνούν τα όρια του σώματος ή αποσκοπούν στη νίκη επί κάποιου αντιπάλου. Η κάθε άσκηση είναι σχεδιασμένη πρώτα απ’ όλα για να ωφελεί χωρίς να βλάπτει, κατά τα πρότυπα της Ιπποκράτειας ρήσης «Ωφελέειν, μη βλάπτειν» και μετά για οποιονδήποτε άλλον σκοπό.

Στο Tai Chi Chuan δεν υπάρχει καμία άλλη σκέψη στο μυαλό του ασκούμενου, εκτός από τη βελτίωση του εαυτού του και της υγείας του. Όταν ασκούμαστε με αυτήν τη λογική, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να προστατεύουμε το σώμα μας, να μην το καταπονούμε, να συντηρούμε τις δυνάμεις μας και να μην εξουθενωνόμαστε.

Στο Tai Chi Chuan παράγουμε δύναμη και ενέργεια και μαθαίνουμε πώς να τη χρησιμοποιούμε με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Δεν εξαντλούμαστε άσκοπα, όπως γίνεται στα περισσότερα αθλήματα και συστήματα άσκησης. Έτσι, σιγά-σιγά στο σώμα αναπτύσσονται και συσωρεύονται μεγάλα αποθέματα ενέργειας, η οποία συντελεί στην ενεργοποίηση των πηγαίων και ανεξάντλητων αυτοθεραπευτικών δυνάμεων του οργανισμού. Αυτές οι δυνάμεις είναι που, συνδυαζόμενες με αλλαγές στη διατροφή και τη γενικότερη στάση ζωής μας για βέλτιστα αποτελέσματα, μας κάνουν να μπαίνουμε σε μία πορεία αναβάθμισης της υγείας μας αλλά και ξεπεράσματος συγκεκριμένων προβλημάτων που είναι πιθανόν να έχουμε.

Πιο συγκεκριμένα, η ήρεμη και γαλήνια κίνηση, το τέντωμα του σώματος αλλά και  η ανάπτυξη της ικανότητας απομνημόνευσης πολλών και διαφορετικών κινήσεων στη Φόρμα, ο συνδυασμός της κίνησης με την αναπνοή στα Τσι Κουνγκ, οι δυναμικές και εκρηκτικές κινήσεις στις ασκήσεις παραγωγής δύναμης, η συγκέντρωση του νου καθ’ όλη τη διάρκεια της άσκησης, η ανάπτυξη ικανότητας συνεργασίας με άλλους ανθρώπους αλλά και του συναγωνισμού όταν αυτός χρειάζεται στο Σπρώξιμο των Χεριών, και άλλα πολλά που αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εξάσκησης στο Tai Chi Chuan, είναι ένα πλήρες πρόγραμμα άσκησης το οποίο καλύπτει όλες τις ανάγκες, σωματικές, διανοητικές και ψυχικές, του σύγχρονου ανθρώπου, τον οποίο έχει στο κέντρο του. 

‘Ολο αυτό το πλήρες σύνολο ασκήσεων πρώτα απ’ όλα δυναμώνει το σώμα ολόπλευρα, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος και την αναπνοή, επιδρά θετικά στο νευρικό σύστημα, ηρεμεί και γαληνεύει τον νου, απαλύνει το στρες και το άγχος, δυναμώνει τη μνήμη κ.α. Μέσω αυτών των θετικών διεργασιών που συντελούνται στον άνθρωπο, μέσα από την επίμονη και χρόνια άσκηση, φυσικά, και όχι με κάποιον μαγικό τρόπο, είναι που τελικά μπορούν να λυθούν πολλά από τα προβλήματα υγείας του.

Το Tai Chi Chuan έχει τη φήμη ότι απευθύνεται αποκλειστικά σε ανθρώπους μεγάλης ηλικίας ή σε άτομα που έχουν προβλήματα υγείας. Παρ’ όλο που και αυτά τα άτομα μπορούν να ασκηθούν σε κάποια τμήματα του Tai Chi Chuan, μέχρι το σώμα τους να δυναμώσει, στην πραγματικότητα η φήμη αυτή είναι απλώς ένας ακόμη μύθος, ο οποίος επίσης οφείλεται στη στρεβλή ανάπτυξη του Tai Chi Chuan στη Δύση αλλά και σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και στην Κίνα. Το Tai Chi Chuan είναι μία πολύ απαιτητική άσκηση που χρειάζεται χρόνο, κόπο και ιδρώτα.

Στην ύλη του περιλαμβάνεται μία πολύ μεγάλη ποικιλία ασκήσεων διαφορετικού τύπου, κάποιες από τις οποίες είναι φαινομενικά πολύ χαλαρές και ήρεμες και μπορεί σε ένα βασικό επίπεδο να τις κάνει οποιοσδήποτε. Ωστόσο, η εμβάθυνση στις ασκήσεις αυτές απαιτεί αλλά και προάγει πολύ αυξημένες φυσικές ικανότητες. Επίσης, στο Tai Chi Chuan υπάρχουν και πάρα πολλές ασκήσεις και φόρμες που απαιτούν δύναμη, έκρηξη, αντοχή κ.α. τις οποίες για να εκτελέσει κάποιος χρειάζεται να έχει ήδη, ή να είναι διατεθειμένος να αποκτήσει, ένα καλό επίπεδο φυσικής κατάστασης.

Στην πραγματικότητα, το Tai Chi Chuan είναι μία τέχνη με ένα απέραντο πεδίο γνώσεων και διαφορετικών τεχνικών. Αναλόγως, λοιπόν, του επιπέδου, της ηλικίας και της φυσικής κατάστασης των μαθητών του, ο κάθε εκπαιδευτής μπορεί να δομήσει το μάθημά του με τέτοιον τρόπο ώστε να ταιριάζει στην κάθε ειδική περίπτωση. Έτσι, ένας γνώστης του στυλ μπορεί να διδάξει το ίδιο καλά σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες ή ηλικιωμένους, σε ανθρώπους υψηλής υγείας και φυσικής κατάστασης ή σε ασθενείς και αδύναμους, σε άτομα που επιζητούν μία χαλαρή γυμναστική ή σε άλλους που επιθυμούν μαχητική κατάρτιση ή μία ολιστική άσκηση για την υγεία τους.

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάποια απάντηση σε αυτήν την ερώτηση που να μπορεί να θεωρηθεί κοινής αποδοχής. Είναι πολύ σύνηθες, και στη Δύση αλλά και στην Κίνα, οι ασκούμενοι στο Tai Chi Chuan να φορούν τα καθημερινά τους ρούχα κατά τη διάρκεια της άσκησης. Πολλοί όμως φορούν την παραδοσιακή κινεζική φόρμα των πολεμικών τεχνών, αυτήν με τα χαρακτηριστικά κουμπιά, είτε σε σατέν είτε σε βαμβακερό ύφασμα. Είναι επίσης πολύ συνηθισμένο να φορούν οι ασκούμενοι μία απλή φόρμα γυμναστικής ή απλώς ένα φαρδύ, άνετο παντελόνι και ένα κοντομάνικο μπλουζάκι.

Όσον αφορά τα παπούτσια, μετά από την ευρεία αποδοχή του Tai Chi Chuan στους χώρους και στον κόσμο του New Age και τους χίπις, γεννήθηκε η πεποίθηση, στη Δύση κυρίως, ότι το Tai Chi Chuan πρέπει να γίνεται όντας ο ασκούμενος ξυπόλητος, ώστε να έρχεται σε επαφή με τα στοιχεία της φύσης. Αυτή η πεποίθηση απέκτησε πολύ ισχυρές ρίζες στην Ελλάδα, λόγω του πρώτου βιβλίου που κυκλοφόρησε για το Tai Chi Chuan (Γιανγκ Τζινγκ Μινγκ, Τάι Τζι Σουάν για υγεία,δύναμη και ομορφιά, εκδ. Κέδρος) σε μετάφραση του πατέρα του Ελληνικού Tai Chi Chuan, κ. Πέτρου Κουρόπουλου. Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας έδειχνε τις ασκήσεις ντυμένος με στολή Καράτε και ξυπόλητος, μάλλον επειδή ζούσε και δίδασκε στην Ιαπωνία, ενώ παράλληλα μαθήτευε και στο Καράτε. Παρ’ όλα αυτά, παραδοσιακά, η εξάσκηση στις Κινεζικές πολεμικές τέχνες γίνεται πάντα φορώντας παπούτσια. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι αν κάποιος βρεθεί σε μία όμορφη παραλία ή σε ένα δάσος δεν μπορεί να ασκηθεί ξυπόλητος, αν αυτό τον ευχαριστεί.

Στα Εκπαιδευτικά Κέντρα του συστήματός μας συνήθως φοράμε ένα φαρδύ μαύρο παντελόνι και λευκό κοντομάνικο μπλουζάκι, με μαλακά παπούτσια (τα ζητάτε σαν παπούτσια του Τάε Κβον Ντο) ειδικά για την αίθουσα (δεν τα φοράμε δηλαδή και έξω στον δρόμο). Αυτή η πολιτική, ωστόσο, δεν είναι αυστηρή και δεχόμαστε στα μαθήματά μας και άτομα που δεν την ακολουθούν αλλά φορούν ό,τι τους είναι άνετο και ευχάριστο.

Το Tai Chi Chuan είναι μία ολότητα και αν αποκόψουμε κάποιο ή κάποια τμήματά του από το σύνολο, τότε η γνώση μας θα είναι εκ των πραγμάτων ελλειπής. Φυσικά, είναι πάρα πολλές οι σχολές και οι εκπαιδευτές του Τάι Τσι Τσουάν που διδάσκουν απλώς κάποια Φόρμα και λίγα Τσι Κουνγκ, χωρίς ωστόσο να αναλύουν τη Φόρμα στις Μαχητικές Εφαρμογές της. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, ούτε καν γνωρίζουν ότι υπάρχουν Μαχητικές Εφαρμογές. Αυτό είναι κατ’ αρχάς σεβαστό αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, πιστεύουμε ότι η εξάσκηση παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις.

Οι ελλείψεις αυτές προκύπτουν από το αναμφισβήτητο γεγονός ότι η κάθε κίνηση της Φόρμας έχει δημιουργηθεί για να υπηρετήσει έναν συγκεκριμένο σκοπό και όχι σαν μία απλή χορευτική φιγούρα. Αυτός ο σκοπός δεν είναι άλλος από την απόκτηση ιδιαίτερων σωματικών και νοητικών ικανοτήτων, μέσα από την εκμάθηση τεχνικών συμπλοκής σώμα με σώμα. Όπως είναι, λοιπόν, αυτονόητο, αν δουλεύουμε αναλύοντας τη Φόρμα στα ουσιώδη συστατικά στοιχεία της και μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε τον βαθύτερο σκοπό της, μπορούμε να ανοίξουμε διάπλατα τις πύλες για να ξεκλειδώσουμε τα «μυστικά» της, με συνέπεια η εξάσκησή μας να αποκτάει άλλο νόημα, ουσία, βάθος, λεπτομέρεια και ακρίβεια και να αποκομίζουμε μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία μας. Παράλληλα, με αυτόν τον τρόπο εξάσκησης συντηρείται η αυθεντικότητα της Φόρμας και μας προσφέρονται περισσότερα εχέγγυα ότι αποφεύγουμε φαινόμενα επιφανειακής και ανούσιας εκτέλεσής της ή ουσιωδών μετατροπών στις κινήσεις της από εκπαιδευτή σε μαθητή.

Συμπερασματικά, πιστεύουμε ότι ακόμη κι αν κάποιος δεν θέλει να ασκηθεί σοβαρά στις μαχητικές εφαρμογές της Φόρμας και να φτάσει στο επίπεδο της ελεύθερης συμπλοκής σώμα με σώμα, είναι καλό τουλάχιστον να έχει μία γενική εικόνα γι’ αυτές, ώστε να μπορεί να αναλύει και να εξηγεί τις επιμέρους κινήσεις, έστω κι αν δεν μπορεί να εκτελέσει τις Μαχητικές Εφαρμογές σε ικανοποιητικό βαθμό. Αυτό θα τον βοηθήσει να κατανοεί και να εκτελεί τη φόρμα του πολύ καλύτερα. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλό κάποιος να προτιμήσει να μαθητεύσει σε μία σχολή στην οποία να υπάρχει η γνώση των Μαχητικών Εφαρμογών, ακόμη κι δεν θέλει να ασκηθεί σε αυτές, αφού σε αυτήν τη σχολή έχει περισσότερες πιθανότητες ο εκπαιδευτής να γνωρίζει καλύτερα και σε βάθος τη Φόρμα, άρα θα μπορεί να τη διδάξει και στον μαθητή σε υψηλότερο επίπεδο.

Το Tai Chi Chuan είναι μία ολότητα και αν αποκόψουμε κάποιο ή κάποια τμήματά του από το σύνολο, τότε η γνώση μας θα είναι εκ των πραγμάτων ελλειπής. Φυσικά, είναι πάρα πολλές οι σχολές και οι εκπαιδευτές του Τάι Τσι Τσουάν που διδάσκουν απλώς κάποια Φόρμα και λίγα Τσι Κουνγκ, χωρίς ωστόσο να αναλύουν τη Φόρμα στις Μαχητικές Εφαρμογές της. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, ούτε καν γνωρίζουν ότι υπάρχουν Μαχητικές Εφαρμογές. Αυτό είναι κατ’ αρχάς σεβαστό αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, πιστεύουμε ότι η εξάσκηση παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις.

Οι ελλείψεις αυτές προκύπτουν από το αναμφισβήτητο γεγονός ότι η κάθε κίνηση της Φόρμας έχει δημιουργηθεί για να υπηρετήσει έναν συγκεκριμένο σκοπό και όχι σαν μία απλή χορευτική φιγούρα. Αυτός ο σκοπός δεν είναι άλλος από την απόκτηση ιδιαίτερων σωματικών και νοητικών ικανοτήτων, μέσα από την εκμάθηση τεχνικών συμπλοκής σώμα με σώμα. Όπως είναι, λοιπόν, αυτονόητο, αν δουλεύουμε αναλύοντας τη Φόρμα στα ουσιώδη συστατικά στοιχεία της και μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε τον βαθύτερο σκοπό της, μπορούμε να ανοίξουμε διάπλατα τις πύλες για να ξεκλειδώσουμε τα «μυστικά» της, με συνέπεια η εξάσκησή μας να αποκτάει άλλο νόημα, ουσία, βάθος, λεπτομέρεια και ακρίβεια και να αποκομίζουμε μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία μας. Παράλληλα, με αυτόν τον τρόπο εξάσκησης συντηρείται η αυθεντικότητα της Φόρμας και μας προσφέρονται περισσότερα εχέγγυα ότι αποφεύγουμε φαινόμενα επιφανειακής και ανούσιας εκτέλεσής της ή ουσιωδών μετατροπών στις κινήσεις της από εκπαιδευτή σε μαθητή.

Συμπερασματικά, πιστεύουμε ότι ακόμη κι αν κάποιος δεν θέλει να ασκηθεί σοβαρά στις μαχητικές εφαρμογές της Φόρμας και να φτάσει στο επίπεδο της ελεύθερης συμπλοκής σώμα με σώμα, είναι καλό τουλάχιστον να έχει μία γενική εικόνα γι’ αυτές, ώστε να μπορεί να αναλύει και να εξηγεί τις επιμέρους κινήσεις, έστω κι αν δεν μπορεί να εκτελέσει τις Μαχητικές Εφαρμογές σε ικανοποιητικό βαθμό. Αυτό θα τον βοηθήσει να κατανοεί και να εκτελεί τη φόρμα του πολύ καλύτερα. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλό κάποιος να προτιμήσει να μαθητεύσει σε μία σχολή στην οποία να υπάρχει η γνώση των Μαχητικών Εφαρμογών, ακόμη κι δεν θέλει να ασκηθεί σε αυτές, αφού σε αυτήν τη σχολή έχει περισσότερες πιθανότητες ο εκπαιδευτής να γνωρίζει καλύτερα και σε βάθος τη Φόρμα, άρα θα μπορεί να τη διδάξει και στον μαθητή σε υψηλότερο επίπεδο.

Φυσικά και μπορείτε! Εξ άλλου, η τεράστια πλειοψηφία σχολών και εκπαιδευτών τουTai Chi Chuan στον κόσμο δεν ασκείται στο Σπρώξιμο των Χεριών και στις Μαχητικές Εφαρμογές καθόλου. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή τους! Ωστόσο, το Tai Chi Chuan που θα μάθετε αν δεν ασκηθείτε ολοκληρωμένα σε αυτό, δεν θα είναι πολύ υψηλής ποιότητας, αφού θα του λείπει ο πυρήνας του, που είναι η πολεμική τέχνη (για περισσότερες πληροφορίες βλέπε σχετική ερώτηση:  Για ποιον λόγο χρειάζεται να μάθω μαχητικές εφαρμογές; Είμαι φιλήσυχος άνθρωπος και απεχθάνομαι τις μάχες).

Η πρότασή μας σε όσους δεν θέλουν να ασχοληθούν καθόλου με τη μαχητική πλευρά του Tai Chi Chuan, είναι τουλάχιστον να πάρουν μία γενικότερη ιδέα γι’ αυτήν, ώστε να μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα αυτό που κάνουν και να φροντίσουν να μαθητεύσουν κοντά σε εκπαιδευτή που να ασχολείται με αυτήν (σε όποιον βαθμό φυσικά αυτό είναι εφικτό), αφού έτσι θα είναι πιο πιθανόν ότι ο εκπαιδευτής τους θα γνωρίζει τις φόρμες σε μεγαλύτερο βάθος και πιο σωστά.

Πραγματικά, είναι αρκετοί οι εκπαιδευτές και οι μαθητές που προσπαθούν να παρουσιάσουν το Tai Chi Chuan (και ειδικά το Τσι Κουνγκ) σαν κάτι μαγικό, το οποίο είναι μόνο για λίγους και εκλεκτούς –όσοι το κάνουν αυτό μπορούν έτσι να παρουσιάζονται και οι ίδιοι ως «εκλεκτοί» και, παράλληλα, μπορούν εύκολα να πιάνουν θύματα τους αφελείς (ή αυτούς που θέλουν να ενταχθούν και οι ίδιοι στην «ομάδα των εκλεκτών»!). Οι άνθρωποι αυτοί αναφέρονται διαρκώς στις απίστευτες δυνάμεις που αποκτά κάποιος όταν εξασκείται στα «απόκρυφα και επτασφράγιστα μυστικά» της τέχνης, και είτε υπαινίσσονται, είτε δηλώνουν ευθαρσώς ότι οι ίδιοι κατέχουν τα μυστικά αυτά και μπορούν να τα μεταβιβάσουν, συνήθως έναντι αδράς αμοιβής –τέτοιου τύπου μυστικά είναι συχνά τα συντριπτικά χτυπήματα εξ αποστάσεως (δηλαδή χωρίς επαφή με τον στόχο), το να μπορεί κανείς να εκτοξεύει ή να διοχετεύει το «τσι» του μέσω ενός αγγίγματος σε πρόσωπα και πράγματα, το να είναι κύριος του χρόνου και να καθίσταται «αθάνατος» κ.λπ.

Συνήθως, αυτού του είδους οι εκπαιδευτές ή μαθητές χρησιμοποιούν εξωτικές Κινεζικές λέξεις (που συχνά δεν είναι ούτε Κινεζικές, ούτε καν λέξεις!) και εκφράσεις για τα πάντα, υποστηρίζουν ότι η σωματική άσκηση είναι δευτερεύουσα ή και άχρηστη και ότι αυτό που προέχει είναι τα «μυστικά» Τσι Κουνγκ, οι αναπνοές και ο διαλογισμός, φροντίζοντας σχεδόν πάντοτε να αναφέρουν ότι έχουν μαθητεύσει κοντά σε κάποιον «ερημίτη σοφό»· το παράδοξο των ιστοριών αυτών, ότι δηλαδή ο εν λόγω «σοφός» αποφάσισε να μοιραστεί τα μυστικά του αυτά με κάποιον Δυτικό μαθητή τον οποίο είδε αίφνης μπροστά του σε ένα βουνό της Κίνας, φαίνεται ότι διαλανθάνει της προσοχής των ανθρώπων που τις εμφανίζουν (ή και τις πιστεύουν) ως πραγματικές!

Εμείς δεν γνωρίζουμε αν όλα αυτά υπάρχουν πράγματι ή πού βρίσκεται η αλήθεια και πού το ψέμα αλλά γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το Tai Chi Chuan είναι ένα καθαρά ολιστικό σύστημα άσκησης, πολύ λογικό, εμπεριστατωμένο και, κυρίως, πάρα πολύ προσγειωμένο και χειροπιαστό, που δεν διαφέρει σε τίποτε από οποιαδήποτε άλλη φυσική άσκηση, όσον αφορά τον κόπο και τον ιδρώτα που χρειάζεται για να κατακτηθεί. Είναι ένα σύστημα που απευθύνεται και μπορεί να ταιριάξει σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που θέλει να ασκηθεί με συνέπεια και φιλικό προς το σώμα του τρόπο, χωρίς ωστόσο να αφήσει τη λογική του στην πόρτα της σχολής. Όπως λέει και ο Δάσκαλος Γου στην αρχή κάθε σεμιναρίου του, «Δεν χρειαζόμαστε κανενός είδους ανοησίες εδώ μέσα. Όποιος ψάχνει για μυστήριο και υπερφυσικές δυνάμεις παρακαλώ να φύγει τώρα από αυτήν την αίθουσα. Εδώ θα βρείτε μόνο ασκήσεις με εντελώς λογική επεξήγηση, κόπο και ιδρώτα.»

Στον τομέα των Τσι Κουνγκ υπάρχουν τεράστιοι μύθοι, παρεξηγήσεις, παρανοήσεις και παραπλανήσεις –ενίοτε και συνειδητά ψέματα– καλυμμένα πολλές φορές από ένα πέπλο μυστηρίου, με σκοπό την εξαπάτηση και τη χειραγώγηση των αφελών, εύπιστων ή, απλώς, επηρεασμένων από τις ταινίες του Χόλιγουντ (και της σχετικής παραφιλολογίας) μαθητών. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και το γεγονός πως η εξάσκηση στο Τσι Κουνγκ χωρίς τη στενή παρακολούθηση από έναν σοβαρό και υπεύθυνο δάσκαλο, ο οποίος να είναι αληθινός γνώστης αυτών των θεμάτων, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία του ασκούμενου, τότε η ενασχόληση με αυτά απαιτεί πολύ μεγάλη προσοχή και δεν πρέπει ποτέ να γίνεται από βιβλία ή υπό την καθοδήγηση αναξιόπιστων προσώπων. Θεωρούμε χρήσιμο στο σημείο αυτό να τονίσουμε  παρενθετικά ότι θα πρέπει να σκεφτείτε πολύ προσεκτικά και να ελέγξετε πάρα πολύ καλά πριν θεωρήσετε κάποιον εκπαιδευτή αξιόπιστο! Το βαρύγδουπο βιογραφικό με μαθητεία κοντά σε «ερημίτες μοναχούς», οι πολλές Κινεζικές εκφράσεις και ονόματα, συνοδευόμενα από ένα ύφος παντογνώστη δεν είναι εγγυήσεις αυθεντικότητας και αξιοπιστίας.

Το Τσι Κουνγκ, με λίγα, απλά και προσγειωμένα λόγια, είναι ασκήσεις που συνδυάζουν την κίνηση, την ακινησία, την αναπνοή και τη συγκέντρωση του νου, με σκοπό την παραγωγή ενέργειας. Η ενέργεια που αναπτύσσεται και συσωρεύεται στο σώμα με τις ασκήσεις Τσι Κουνγκ μπορεί να ωφελήσει πολύ τον άνθρωπο, αφού ξυπνάει τις φυσικές αυτοθεραπευτικές του δυνάμεις και, κατά συνέπεια, βελτιώνει την υγεία του και αυξάνει τη σωματική και ψυχική του υγεία και δύναμη, όπως το κάνει εξ άλλου κάθε άσκηση ή γυμναστική. Όλα τα υπόλοιπα είναι απλώς μάρκετινγκ και θα πρέπει όλοι να είμαστε πολύ προσεκτικοί ώστε να μην πέφτουμε θύματά του.

Μετά τη ραγδαία εξάπλωση του Tai Chi Chuan στη Δύση, ενός Tai Chi Chuan στερημένου, ωστόσο, από τον ουσιαστικό πυρήνα του και ερμηνευμένου σαν μία απλή, χαλαρή, διαλογιστική άσκηση –στοιχεία που το ενέπλεξαν με τον κόσμο του New Age– πολλοί του έδωσαν την ονομασία «Διαλογισμός σε κίνηση» και άρχισαν να το συσχετίζουν με τη Γιόγκα. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία σχέση μεταξύ των δύο συστημάτων, πέραν φυσικά από το γεγονός ότι είναι και τα δύο πολύ βαθιά και όμορφα ολιστικά συστήματα άσκησης της Ανατολής και ότι και τα δύο έρχονται από πολύ παλιά. Ωστόσο, ο τρόπος σκέψης, η φιλοσοφία και η εφαρμογή στην πράξη των δύο συστημάτων διαφέρουν εντελώς μεταξύ τους και καθένα τους απευθύνεται σε εντελώς διαφορετικούς τύπους ανθρώπων, καλύπτοντας άλλες ανάγκες και στόχους. Αν, λοιπόν, ξεπεράσουμε το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των δύο συστημάτων, που διακρίνεται δια γυμνού οφθαλμού, ότι δηλαδή στη Γιόγκα ο ασκούμενος είναι βασικά ακίνητος, ενώ στο Τάι Τσι Τσουάν κινείται διαρκώς (άρα το ένα ταιριάζει καλύτερα σε πιο στατικούς τύπους ανθρώπου ενώ το άλλο σε πιο κινητικούς) έχουμε να κάνουμε τις εξής συνοπτικές, αλλά βασικές παρατηρήσεις:

Συγκεκριμένα, όσον αφορά τον καθαρά σωματικό τρόπο άσκησης, η Γιόγκα δίνει πολύ μεγάλη έμφαση στη διάταση (τέντωμα) του σώματος, διάταση η οποία σε πολλές περιπτώσεις αγγίζει, κατά τη γνώμη μας, τα όρια της υπερβολής, παραβιάζοντας την αρχή του μέτρου και της ισορροπίας στην ανθρώπινη κίνηση –με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σωματική υγεία, καίτοι ο στόχος αυτής της συνεχούς διάτασης του σώματος είναι η πλήρης χαλάρωσή του. Γενικά μιλώντας, η Γιόγκα από σωματικής πλευράς είναι κυρίως μία άσκηση διατάσεων, χαλάρωσης και ελέγχου της αναπνοής. Από πνευματική σκοπιά, ο στόχος της Γιόγκα παραδοσιακά είναι η ένωση του ανθρώπου με το θείο (αυτό εξάλλου σημαίνει και το όνομα «Γιόγκα») και όλη η εξάσκησή της είναι προσανατολισμένη στην ένωση αυτή, όποιο κι αν είναι το τίμημα. Φιλοσοφία της Γιόγκα είναι η αιώνια μάχη μεταξύ του «καλού» και του «κακού», στην οποία ο ασκούμενος –φυσικά– συντάσσεται με την πλευρά του «καλού». Αυτοί είναι και οι ουσιαστικοί λόγοι που στις περισσότερες περιπτώσεις οι άνθρωποι της παραδοσιακής Γιόγκα πρεσβεύουν την αποστασιοποίηση από τα υλικά αγαθά και τον φυσικό κόσμο και δείχνουν να θέτουν σε δεύτερη μοίρα το ανθρώπινο (υλικό) σώμα και τις ανάγκες του (χαρακτηρίζοντάς τα ως «κακό»), ενώ αντιθέτως ασχολούνται τόσο πολύ με την εξύψωση του πνεύματος (το οποίο θεωρείται «καλό»). Επακόλουθο αυτής της αντίληψης είναι ότι οι ομάδες της Γιόγκα συνήθως υπάγονται σε κάποιον γκουρού (εν ζωή ή νεκρό), ο οποίος παίζει τον ρόλο του πνευματικού πατέρα ή ακόμη και του ζώντα επί γης θεού.

Από την πλευρά του, το Tai Chi Chuan έχει ως βασικό σωματικό στόχο την ανάπτυξη μαχητικής ικανότητας και τη συσσώρευση ενέργειας και δύναμης, η οποία επιτυγχάνεται μέσω ενός μεγάλου συνόλου διαφορετικών μεταξύ τους ασκήσεων, κάθε μία από τις οποίες χτίζει κάποια νέα ιδιότητα και ικανότητα στο σώμα. Ξεκινώντας από τη χαλάρωση, η οποία όταν επιτευχθεί φέρνει ως αποτέλεσμα τη διάταση (μια πορεία δηλαδή αντίθετη από τη Γιόγκα), ασχολείται επίσης ουσιαστικά και με τη δύναμη, την ισχύ, την αντοχή, την έκρηξη, την αντοχή στη δύναμη, την αλτική ικανότητα και πολλές άλλες παραμέτρους της φυσικής άσκησης, που απουσιάζουν από τη Γιόγκα, ενώ βασικό χαρακτηριστικό του είναι ότι βαδίζει πάντα σύμφωνα με τη λογική του μέτρου, χωρίς ποτέ να παραβιάζει το όρια του φυσικού σώματος.

Στη συνέχεια, στο Tai Chi Chuan διδάσκεται κανείς τις ασκήσεις Σπρωξίματος των Χεριών, τις Μαχητικές Εφαρμογές, τα παραδοσιακά όπλα και άλλα πολλά –τα οποία απέχουν πολύ από το να μπορούν να χαρακτηριστούν απλώς ως «Διαλογισμός σε κίνηση»– και φυσικά δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με τη Γιόγκα. Φιλοσοφία του Tai Chi Chuan είναι η αιώνια σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλοσυμπλήρωσης των δύο κυρίαρχων και φαινομενικά αντιτιθέμενων δυνάμεων του σύμπαντος (γιν/γιαννκ, «καλό»/«κακό», άνδρας/γυναίκα κ.ο.κ.) και η εναρμόνιση με τη φυσική ροή και αλληλουχία τους. Έτσι, δεν θεωρεί σε καμία περίπτωση το υλικό σώμα και τις ανάγκες του υποδεέστερες από τις πνευματικές. Πνευματικά, το Tai Chi Chuan δεν έχει ούτε επιδιώκει καμία σχέση με το θείο και αυτός είναι και ο λόγος που στο Tai Chi Chuan κανείς δεν προσπαθεί με κανέναν τρόπο να καθοδηγήσει τον ασκούμενο σε ζητήματα πνευματικής ή θρησκευτικής φύσεως. Σε ό,τι αφορά τους γκουρού και τις αυθεντίες, στον κόσμο του Tai Chi Chuan, ο όρος «αυθεντία» αναφέρεται μόνο για να χαρακτηρίσει δασκάλους που έχουν καταφέρει να φτάσουν σε ένα υψηλό επίπεδο μέσω της επιμελούς και επίμονης άσκησης και δεν εμπεριέχει καμία μεταφυσική διάσταση.

Αυτό που πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό –καθώς είναι πολλοί εκείνοι που εξασκούνται ή σκέφτονται να εξασκηθούν στο ένα από τα δύο συστήματα καθαρά σωματικά, δηλαδή μόνο στο φυσικό και όχι στο πνευματικό ή φιλοσοφικό επίπεδο– είναι ότι οι διαφορές στην πνευματική και φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων είναι αυτές που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και την πρακτική άσκηση στα δύο συστήματα. Οι σωματικές τεχνικές σε οποιοδήποτε σύστημα άσκησης ή θεραπείας Ανατολικής προέλευσης πηγάζουν κατευθείαν από τον τρόπο θεώρησης του ανθρώπου και της σχέσης του με το σύμπαν και έρχονται να τον υπηρετήσουν πιστά –αυτός είναι ο Ανατολικός τρόπος σκέψης και αυτός βρίσκεται πίσω από τη δημιουργία των δύο αυτών συστημάτων. Αν λοιπόν, αφήσουμε έξω τον τρόπο σκέψης της Γιόγκα, θα μείνουμε απλώς με ένα προχωρημένο πρόγραμμα διατάσεων (stretching) –αυτό δηλαδή που στην πραγματικότητα διδάσκουν οι περισσότεροι εκπαιδευτές της στις μέρες μας και που έχει γίνει μόδα, με αποτέλεσμα να εξαπλωθεί σε κάθε γυμναστήριο. Αντίστοιχα, αν κάνουμε το ίδιο με το Tai Chi Chuan, θα καταλήξουμε σε μία απλή αργή γυμναστική, η οποία προορίζεται αποκλειστικά για ασθενείς και ηλικιωμένους ή είναι πράγματι …«διαλογισμός σε κίνηση».

Κλείνοντας, θέλουμε να τονίσουμε ότι σκοπός μας δεν είναι σε καμία περίπτωση να υποστηρίξουμε ότι το Tai Chi Chuan είναι καλύτερο από τη Γιόγκα. Απλώς, θέλουμε να γίνει σαφές ότι, ενώ είναι και τα δύο απολύτως έγκυρα, εξακριβωμένα και θεμελιωμένα επί εκατονταετίες συστήματα ολιστικής άσκησης, είναι εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους και έχουν διαφορετικούς στόχους, αντίληψη, φιλοσοφία και τρόπο άσκησης. Επαφίεται λοιπόν στον καθένα να ερευνήσει και να καταλήξει στο τι του ταιριάζει, με βάση τον δικό του ιδιαίτερο χαρακτήρα, ιδιοσυγκρασία και προσωπικούς στόχους.

Το τι θα προτιμήσει ο καθένας για την προσωπική του εξέλιξη και άσκηση είναι κάτι στο οποίο φυσικά δεν μας πέφτει κανένας απολύτως λόγος. Ωστόσο, αν θέλαμε να πούμε δύο λόγια πάνω σε αυτό το θέμα, θα μπορούσαμε να τονίσουμε ότι είναι εντελώς άλλο πράγμα η άσκηση σε κάποια όργανα ή μαζικά προγράμματα γυμναστικής, όπως αυτά που προσφέρονται στα γυμναστήρια και εντελώς διαφορετικό το να μαθητεύσει κάποιος σε μία τέχνη. Αυτό που κυρίως διαφέρει στις δύο περιπτώσεις είναι το επίπεδο δέσμευσης και το βάθος της ενασχόλησης.

Στο γυμναστήριο συνήθως μαθαίνουμε τα βασικά για να μπορούμε να κινούμαστε στον χώρο και να χρησιμοποιούμε τα όργανα. Μετά αρχίζει η συνεχής επανάληψη των ίδιων ή ελαφρά παραλλαγμένων ασκήσεων, με στόχο το να σηκώσουμε μεγαλύτερο βάρος, να κάνουμε πιο πολλά χιλιόμετρα στον διάδρομο και να γίνουμε πιο ευλύγιστοι ή να έχουμε μεγαλύτερη αντοχή στα τμήματα του στρέτσινγκ και του αερόμπικ. Στο Tai Chi Chuan, αλλά και σε κάθε άλλη σοβαρή σωματική ή άλλης φύσεως τέχνη, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι μαθητείας, το οποίο συνήθως διαρκεί για πολλά χρόνια.

Υπάρχουν πάρα πολλές τεχνικές, φόρμες και κινήσεις που πρέπει να απομνημονευθούν και να μάθει το σώμα να τις εκτελεί τέλεια, υπάρχει ο συνδυασμός της κίνησης με την αναπνοή και τη συγκέντρωση του νου σε όλο και πιο βαθιά επίπεδα, υπάρχουν οι μαχητικές εφαρμογές και τα παραδοσιακά όπλα και άλλα πολλά που συντηρούν το ενδιαφέρον του μαθητή για πολλά χρόνια, ώσπου να μπορεί να τα εκτελεί σε έναν ικανοποιητικό βαθμό (και τότε είναι που αρχίζει η αληθινή εμβάθυνση και άρα το ενδιαφέρον συνεχίζει να συντηρείται σε όλο και πιο βαθιά επίπεδα). Παρενθετικά θα θέλαμε να αναφέρουμε, για να μην παρεξηγηθούμε, πως δεν ισχυριζόμαστε ότι η εξάσκηση στο Tai Chi Chuan δεν έχει τίποτε το «βαρετό» και ότι ο μαθητής θα βρίσκεται συνεχώς προ καινούργιων ασκήσεων, οι οποίες θα τον εκπλήσσουν και θα του συντηρούν το ενδιαφέρον με την ανεξάντλητη πρωτοτυπία τους (εκτός των άλλων, πιστεύουμε ότι αυτό είναι απολύτως αδύνατον για οποιοδήποτε σοβαρό σύστημα άσκησης).

Όπως είναι φυσικό, και για να είμαστε απολύτως ειλικρινείς, η εκμάθηση όλων αυτών των δεξιοτήτων που υπόσχεται το Tai Chi Chuan γίνεται μέσω της συνεχούς και επίμονης επανάληψης των βασικών αλλά και των προχωρημένων ασκήσεων. Η διαφορά είναι ότι στην περίπτωσή μας, και εν αντιθέσει με ό,τι συμβαίνει στα γυμναστήρια, η επανάληψη έχει το νόημα της σωματικής και νοητικής κατανόησης των ασκήσεων σε όλο και μεγαλύτερη έκταση και βάθος, καθώς και της απόκτησης όλο και μεγαλύτερης ικανότητας κατά την εκτέλεσή τους. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί ο ασκούμενος, αφενός, να κάνει δεύτερη φύση του αυτές τις δεξιότητες αλλά και, αφετέρου, να γίνει ικανός να μάθει όλο και περισσότερα κομμάτια της τέχνης. Παράλληλα με όλη αυτήν τη διαδικασία εκμάθησης, η γυμναστική στο πλήρες Tai Chi Chuan είναι από την αρχή έντονη και πολύπλευρη και επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα της φυσικής αγωγής (δύναμη, αντοχή, ισχύς, αντοχή στη δύναμη, έκρηξη, αλτικότητα κλπ). Εκτός από το καθαρά σωματικό επίπεδο, όπως είναι φυσικό, σε όλη αυτήν την πορεία μαθητείας αναπτύσσονται έντονες και δυνατές σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας (εκπαιδευτή και μαθητών), αφού όλοι μαζί ασκούνται, αναπτύσσονται και μαθαίνουν από κοινού επί πολλά χρόνια, πράγμα το οποίο δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αναπτυχθεί στον απρόσωπο χώρο των γυμναστηρίων, όπου ο κόσμος έρχεται και παρέρχεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς.

Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι, ενώ στην περίπτωση του γυμναστηρίου έχουμε μαζική, απρόσωπη και μονότονα επαναλαμβανόμενη γυμναστική, χωρίς βάθος και ουσία αλλά και χωρίς πολύχρονη δέσμευση, στην περίπτωση του Tai Chi Chuan και των άλλων σωματικών ολιστικών τεχνών υπάρχει πολύχρονη μαθητεία (Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι όσοι ξεκινούν θα πρέπει υποχρεωτικά να φτάσουν και στο τέλος. Μπορούν κάλλιστα να πάρουν όσο τους ευχαριστεί ή τους χρειάζεται και να σταματήσουν όποτε αισθανθούν ότι δεν μπορούν ή δεν θέλουν άλλο. Σίγουρα θα είναι ωφελημένοι και θα έχουν μάθει ήδη πολλά.), απόκτηση πολύ υψηλών και εξειδικευμένων γνώσεων και ικανοτήτων του σώματος και του νου αλλά και ανάπτυξη της προσωπικότητας μέσα σε ένα περιβάλλον ζεστών και δυνατών σχέσεων, αφού οι ασκούμενοι μαθαίνουν και εξασκούνται μαζί επί πολλά έτη. Έχοντας υπ’ όψιν τα ανωτέρω, φυσικά είναι στο χέρι του καθενός να πάρει την πιο ταιριαστή γι’ αυτόν απόφαση και να προτιμήσει αυτό που του ταιριάζει και ανταποκρίνεται στην προσωπικότητα και τις ανάγκες του.